Terapia de exposición narrativa para sanar el trauma de los refugiados

La NET (por sus siglas en inglés) es una terapia breve y muy efectiva que puede ser aplicada incluso por personas sin una titulación en psicología.

Antes de dejar sus países vivieron situaciones de tremenda dureza: violencia, guerra, muerte, pobreza extrema… El viaje fue siempre difícil, largo y peligroso.

Cada una de las personas refugiadas que llegan a Europa carga una historia dolorosa, suma de pérdidas y traumas. Al llegar comienza la difícil e invisible tarea de recuperarse psicológicamente.

Muchos de ellos, hasta un 40% según algunos estudios, sufrirán un trastorno mental como consecuencia de todo lo vivido y presenciado. Estrés postraumático, ansiedad y depresión, psicosis y somatizaciones… Si no tienen la oportunidad de sanar esas heridas del alma es altamente probable que el trauma se transmita a las siguientes generaciones. Los adolescentes y niños también padecen como resultado de todo ello.

Tratar ese trauma es importantísimo para aliviar su sufrimiento y para prevenir que afecte a las siguientes generaciones. Sin embargo, también es complejo: hay barreras culturales, sociales, económicas, sumadas al estigma y al desconocimiento. Algunas ONGs como Médicos Sin Fronteras ya ofrecen un kit de primeros auxilios psicológicos.

Terapia de Exposición Narrativa frente al trauma

Desde Alemania, la ONG VIVO International se ha especializado en ofrecer ayuda psicológica y psicoterapia precisamente a los refugiados en el Centro de Psico traumatología en el lago de Constanza que lleva operando los últimos 12 años, y en centros en diferentes ciudades como Berlín, Ulm, Múnich y Bielefeld. Para ello aplican una terapia basada en la narrativa (Terapia de Exposición Narrativa, en inglés conocida como NET: Narrative Exposure Therapy), una propuesta desarrollada por los psicólogos Thomas Elbert, Maggie Schauer y Frank Neuner.

Con la ayuda de un terapeuta formado en esta técnica, cada sujeto relata con detalle su historia de vida con todos los acontecimientos significativos en orden cronológico. El terapeuta ayuda a organizar los recuerdos del refugiado-a desde el presente temporal y espacial, el “aquí y ahora”, en una línea continua de tiempo que conlleva un reprocesamiento y resignificación de los eventos traumáticos.

Estructurar la narración permite darle un significado, reconocer la resiliencia y la fortaleza, y sobre todo aliviar el sufrimiento. No sólo el individual, también los que escuchan tratan de comprender y abarcar ese dolor para restaurar la dignidad de las víctimas y empoderarlas.

Najbolja stvar kod NET-a je što se s vrlo malo sesija postiže velik utjecaj i poboljšanje. A temelji se na nečemu toliko davnom kao što je naša potreba da pričamo priče i dijelimo ih sa zajednicom.

Kako je rekao Elie Wiesel, preživjeli holokaust i pisac koji je dobitnik Nobelove nagrade za mir posvetivši se cijelom životu sprečavanju ponavljanja horora, rekao je: "Ako šutim, trujem dušu, šutnja nikada ne pomaže žrtvi." Izgradnjom priče, pretvaranjem u povijest, olakšava se zatvaranje, zacjeljivanje emocionalne rane.

Iz VIVO-a sada rade na tome da u ovoj tehnici treniraju ljude bez prethodne diplome psihologije , ali koji je, zbog svoje životne putanje, mogu savršeno primijeniti. U nekim slučajevima izbjeglicama koje žive u kampovima u mjestima poput Libanona i koje će to primijeniti kasnije s ljudima iz vlastite zajednice. Također se provodi obuka za izbjeglice koje su stigle u Njemačku i trebaju terapiju uz minimalne troškove.

Kratka i jednostavna tehnika već je uspješno testirana u više od 15 zemalja, uključujući Siriju, Kongo, Tanzaniju, Ugandu, Ruandu, Šri Lanku, Somaliju, Obalu Bjelokosti, Afganistan, Keniju, Burundi, Iran, Sudan, Etiopiju , Kolumbija i Njemačka. NET se koristio i kod odraslih i kod djece u različitim kontekstima i zemljama, a postoji nekoliko znanstvenih studija koje pokazuju učinkovitost i djelotvornost ove terapije s djecom.

U posljednje dvije godine, uz financijsku potporu EU-a i UNHCR-a, obučili su više od 60 ljudi u NET-u. Psihologinja Andria Spyridou koja je izravno sudjelovala u tim treninzima ističe da su rezultati vrlo pozitivni , čak i za one pogođene sukobom koji još uvijek žive u vrlo stresnom kontekstu.

Trenutno VIVO podržava projekte čiji je glavni cilj osposobljavanje humanitarnih aktera iz nevladinih organizacija za korištenje mreže NET u sukobima u Siriji i Kurdistanu u sjevernom Iraku. Klinika za psihoterapiju Sveučilišta Bielefeld primjenjuje tu metodu u terapijskim studijama ne samo s izbjeglicama, već i s preživjelima zlostavljanja djece , žrtvama silovanja i bivšim pripadnicima njemačke vojske .

U tako teškim vremenima jednostavne i iscjeljujuće intervencije su ključne, ne samo za ozdravljenje pogođenih, već i za vraćanje nade u bolji svijet.